Een complicatie heeft plaatsgevonden
Een complicatie is een onbedoelde en ongewenste uitkomst tijdens of volgend op het handelen van een verloskundige, die voor de gezondheid van de cliënte zodanig nadelig is dat aanpassing van het (be)handelen noodzakelijk is of er is sprake van onherstelbare schade.
Bij een complicatie is iets niet goed gegaan, waardoor een cliënte schade heeft opgelopen. Deze schade is een onbedoeld of ongewenst gevolg van zorg. De schade is niet gekomen omdat er iets niet goed is gedaan in de zorg. De zorg is goed gedaan (er is bijvoorbeeld volgens de richtlijnen/ professionele standaard gewerkt), maar heeft wel een onbedoelde of ongewenste uitkomst. Veel behandelingen zijn nu eenmaal niet zonder risico’s. De schade kan tot gevolg hebben dat de cliënte opnieuw medisch behandeld moet worden. Er kan ook sprake zijn van onherstelbare schade. Complicaties kunnen inherent zijn aan de behandeling en behoren dan tot de aanvaardbare risico’s voor de cliënte. Complicaties hebben geen betrekking op de kwaliteit van zorg, maar kunnen wel ernstig of zelfs fataal zijn.
Voorbeelden van complicaties zijn:
- Pre-eclampsie bij cliënte, wat kan leiden tot vroegtijdige bevalling of het gebruik van medicatie om de bloeddruk te reguleren.
- Een stuitligging bij de baby, waarbij de baby met de billen of voeten naar beneden ligt in plaats van met het hoofdje naar beneden. Dit kan de bevalling bemoeilijken, maar is een bekende complicatie die vaak vroegtijdig wordt opgemerkt en behandeld.
- Bloedarmoede bij de cliënte tijdens de zwangerschap, wat kan worden behandeld met ijzersupplementen en monitoring, maar geen onmiddellijke ernstige schade hoeft te veroorzaken als het goed wordt beheerd.
Soms is niet duidelijk of een gebeurtenis een complicatie, een incident of een calamiteit is. Er kan onduidelijkheid zijn omdat:
- Niet vaststaat of de kwaliteit van zorg niet voldeed.
- De ernst van de opgetreden lichamelijke of psychische schade onduidelijk is.
- Niet duidelijk is of het gebrek in de kwaliteit van zorg van invloed is geweest op de ongewenste uitkomst.
Meestal is onderzoek nodig om hier duidelijkheid in te scheppen. Zo kan iets dat eerst een complicatie lijkt, toch een calamiteit zijn. Dit is het geval als er iets niet goed gedaan is (er is bijvoorbeeld niet volgens de richtlijnen/ professionele standaard gewerkt). Een wondinfectie is een bekende complicatie. Als deze infectie is voorafgegaan door niet steriel werken, dan is het een incident. Wanneer deze wondinfectie ernstige gevolgen heeft, zoals een amputatie, dan is er sprake van een calamiteit. Als een complicatie, zoals de wondinfectie, te laat wordt herkend, is er ook sprake van een incident of calamiteit, afhankelijk van de ernst van het gevolg. Met andere woorden: complicatie gaat over de uitkomst van zorg (het gevolg), incident gaat over de wijze waarop de zorg geleverd is. Een calamiteit is een incident met een ernstig schadelijk gevolg of overlijden.
Als je een incident hebt meegemaakt in de praktijk, kan je je overspoeld voelen door verschillende emoties. Schuldgevoel, angst voor de gevolgen, of onzekerheid over hoe nu verder zijn volkomen normale reacties die door veel verloskundigen worden herkend. Hoewel deze gevoelens begrijpelijk zijn, is het juist nu belangrijk om weloverwogen te handelen.
Neem eerst even tijd om je gedachten op een rij te zetten, maar wacht niet te lang met actie ondernemen. Het is belangrijk om zo snel mogelijk een gesprek met de cliënte te plannen. Ook al voelt dit spannend, uit ervaring blijkt dat cliënten juist openheid en eerlijkheid waarderen. Een direct gesprek kan veel onduidelijkheid en wantrouwen wegnemen. Tijdens dit gesprek is het essentieel om bij de feiten te blijven, eerlijk te zijn over wat er is gebeurd, betrokkenheid te tonen en goed te luisteren naar de zorgen van de cliënte. Doe geen uitspraken over aansprakelijkheid of schadevergoeding. ‘Sorry’ zeggen mag altijd.
Het is verstandig om direct contact op te nemen met jouw (beroeps)aansprakelijkheids-verzekeraar. Zij zijn er om je te begeleiden en kunnen waardevolle adviezen geven over de te nemen stappen. Zorg ook voor een zorgvuldige documentatie van wat er is gebeurd en welke stappen je hebt ondernomen.
Belangrijk om te onthouden is dat openheid meestal de kans op klachten en juridische procedures verkleint. Ook als er sprake is van een complicatie, stellen cliënten een open gesprek op prijs. Door transparant te zijn, kan het vertrouwen in de verloskundige- cliënte relatie behouden blijven. Je staat er in deze situatie niet alleen voor. Aarzel niet om steun te zoeken bij collega’s of professionele hulp in te schakelen als je daar behoefte aan hebt. Beschouw deze situatie, hoe moeilijk ook, als een leermoment dat kan bijdragen aan de verbetering van de zorg.
Zie meer informatie:
Brochure Calamiteiten Wkkgz melden aan IGJ | Brochure | Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd
KNMG-richtlijn Omgaan met incidenten en klachten: wat wordt van artsen verwacht?
Dossier Klachtrecht (Wkkgz) | KNMG
KNMG-richtlijn Omgaan met medische gegevens
Dossier Medisch dossier | KNMG
Gedragscode Openheid medische incidenten (GOMA) – De Letselschade Raad